Co dalej z Centralnym Portem Komunikacyjnym?

CPK to ambitna inwestycja, zgodnie z którą ma powstać nowoczesne Lotnisko Solidarność i 1800 km nowych linii kolejowych. Postanowiliśmy przyjrzeć się, jak przebiegają prace nad projektem.

W dniu 20 października została podpisana umowa z Arup Polska – polską filią międzynarodowego biura projektowego z siedzibą w Londynie – która wygrała przetarg na wykonanie master planu Lotniska Solidarność. Firma ma bogate doświadczenie w tego typu inwestycjach; brała udział w opracowaniu elementów dokumentacji przedprojektowej m.in. dla nowych lotnisk w Stambule czy Pekinie (otwartych w 2019 roku).

Arup Polska zobowiązała się dostarczyć w ciągu 13 miesięcy kompletną dokumentację

źródło CPK.pl

przedprojektową. Ale spółka CPK niektóre jej części ma otrzymać już wcześniej w ramach odbiorów cząstkowych. – Chcemy maksymalnie przyspieszyć przygotowania do budowy Lotniska Solidarność wraz z węzłem kolejowym. To m.in. dlatego – w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie przetargu i podpisanie umowy – wiele elementów master planu opracowaliśmy sami, tzn. przy udziale ekspertów zatrudnionych w CPK, a także naszych doradców zewnętrznych, np. z Lotniska Incheon w Seulu – mówi dla Fabryk w Polsce Konrad Majszyk, rzecznik prasowy CPK.

Jednym ze wspomnianych elementów przygotowanych przez CPK w oczekiwaniu na wybór master plannera jest tzw. delimitacja, czyli określenie lokalizacji lotniska wewnątrz wyznaczonego wcześniej obszaru ok. 75 km2, obejmującego fragmenty trzech gmin usytuowane nieopodal Warszawy: Baranów (powiat grodziski), Wiskitki (pow. żyrardowski), Teresin (pow. sochaczewski).

Arup nie musi zaczynać prac od początku. Otrzymał od CPK do weryfikacji proponowaną lokalizację, wypracowaną wewnętrznie na podstawie szeregu specjalistycznych kryteriów. Dzięki takiemu trybowi znacząco skróci się czas prac nad master planem. Cel jest taki, żeby dotrzymać założeń harmonogramu.

 Budowa przez „pączkowanie”

źródło CPK.pl

CPK zleciło również prognozy ruchu lotniczego w kolejnych latach. – Prognozy z uwzględnieniem tzw. efektu COVID-19 są niezwykle istotne – mówi Konrad Majszyk – bo pozwalają mądrze zaplanować lotnisko. Nikt na świecie nie buduje dużego hubu od razu w maksymalnej przepustowości, bo to byłoby nieracjonalne. Najpierw należy uruchomić pierwszy etap budowy lotniska, np. z zapasem przepustowości na 10 lat, i dopiero później na bieżąco, obserwując skalę przewozów i aktualizując prognozy, zaplanować w czasie decyzję o rozpoczęcie kolejnego etapu, czyli start rozbudowy. Na całym świecie porty lotnicze powstają właśnie przez tego rodzaju „pączkowanie”.

 Rzecznik CPK dodaje, że prognozy dla master plannera zostały przygotowane przez Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA). Wynika z nich, że „ruch lotniczy w Polsce, Europie Środkowo-Wschodniej odbije się po zapaści spowodowanej COVID-19 i będzie się rozwijał”. Na ich podstawie „możemy projektować poszczególne etapy lotniska”.

 Można się zastanawiać, czy obecnie jest dobry czas na realizację inwestycji. Pandemia rozłożyła bowiem branżę lotniczą na łopatki. – COVID-19 zadał branży lotniczej olbrzymi cios i tego nikt nie kwestionuje. Spowolnienie ma jednak charakter tymczasowy. Mądrzy dalekowzroczni inwestorzy i zarządcy portów lotniczych już teraz przygotowują się na to, co będzie po pandemii. Przecież nie otwieramy nowego lotniska dziś wieczorem ani jutro rano, ale w drugiej połowie tej dekady – przypomina Konrad Majszyk.

 Specjalny program dla mieszkańców

Co jeszcze – oprócz wspomnianej umowy z Arup Polska – dzieje się w projekcie? W październiku zakupiono pierwsze nieruchomości pod budowę CPK. Znajdują się one w obrębie wspomnianego obszaru 75 km2, który został objęty Programem Dobrowolnych Nabyć. – Do transakcji doszło w ciągu trzech tygodni od ogłoszenia nowych udogodnień dla mieszkańców, biorących udział w Programie, takich jak m.in. sfinansowanie kosztów przeprowadzki i obsługi prawnej, sfinansowanie kursów zawodowych wraz z gwarancją zatrudnienia czy możliwości korzystania z nieruchomości po podpisaniu umowy sprzedaży, a przed budową – tłumaczy rzecznik CPK. I dodaje, że do PDN zgłosiło się dotychczas ponad dwustu właścicieli, zaś ich liczba wzrosła wraz z ogłoszeniem wspomnianych udogodnień.

źródło CPK.pl

Wciąż jednak wielu mieszkańców gmin, objętych realizacją Lotniska Solidarność, niechętnie podchodzi do tego projektu.

Niebawem powinniśmy poznać generalnego projektanta głównego terminalu pasażerskiego lotniska. Ponadto trwają konsultacje dotyczące układu i kształtu lotniska. W 2019 roku CPK i IATA powołały komitet konsultacyjny – Airport Consultative Committee (ACC). W posiedzeniach komitetu biorą udział między innymi tacy przewoźnicy, jak PLL LOT, British Airways, Air France-KLM, Lufthansa, Emirates, Swiss, Wizzair czy Ryanair.

Od 2020 roku prowadzone są także badania przyrodnicze i terenowe, obejmujące nie tylko obszar inwestycji, ale i tereny do niego przyległe – w przypadku badań ornitologicznych mowa o obszarze obejmującym blisko 800 km2.

Współpraca nie tylko między lotniskami

Istotnym wydarzeniem było nawiązanie współpracy z lotniskiem Incheon w Seulu, które 26 lutego zostało doradcą strategicznym CPK. – To jedno z najlepiej zorganizowanych lotnisk przesiadkowych świata i nr 4 w aktualnym rankingu Skytrax. Doradca strategiczny zapewnia CPK wiedzę operacyjną z zakresu planowania i efektywnego zarządzania hubem i przygotowuje specjalistyczną dokumentację przedprojektową w ramach tzw. zespołów zintegrowanych (pracownicy spółki + doradcy zewnętrzni) – komentuje Konrad Majszyk.

źródło CPK.pl

– Transfer wiedzy między Incheon i CPK już na etapie planowania i projektowania, to dla nas ogromny skok rozwojowy. Dokument obejmuje jednak nie tylko współpracę pomiędzy lotniskami. To porozumienie również na poziomie międzyrządowym w wymiarze inwestycyjnym i gospodarczym – komentował rozpoczęcie współpracy z Incheon premier Mateusz Morawiecki.

Marcin Horała, wiceminister infrastruktury i pełnomocnik rządu ds. CPK, na konferencji prasowej inaugurującej współpracę z koreańskim lotniskiem, mówił o wzajemnych korzyściach wynikających z tej współpracy. – Centralny Port Komunikacyjny, który stworzymy w Polsce przy pomocy strony koreańskiej, będzie dla Dalekiego Wschodu bramą do Unii Europejskiej. Choć mapa jest czymś stałym, to w wymiarze współpracy gospodarczej, podróży, współpracy międzyludzkiej, wymiany idei, poglądów – nasze kraje, regiony będą po prostu sobie bliższe – powiedział Horała.

Nierealny harmonogram?

Można się zastanawiać, czy możliwe jest dotrzymanie harmonogramu realizacji inwestycji. Budowa pierwszego etapu Lotniska Solidarność ma rozpocząć się przed końcem 2023 roku, a zakończyć w 2027 roku.

Piotr Malepszak, który w latach 2018-2020 był członkiem zarządu spółki CPK, a przez kilka

źródło CPK.pl

miesięcy pełnił również obowiązki jej prezesa, na początku września, w rozmowie z portalem 300gospodarka.pl, wyraził opinię, że szansa na to, iż w 2027 roku z nowego lotniska poleci pierwszy samolot jest zerowa. – Należałoby zadać pytanie: na podstawie jakiej decyzji administracyjnej te prace miałyby się zacząć [w 2023 roku], bo jesteśmy jeszcze bardzo daleko od wytyczenia ostatecznych tras, a tym bardziej – od pozwoleń na budowę jakiegokolwiek elementu w programie CPK. Obawiam się, że taka odklejona od realiów komunikacja dotycząca CPK, może doprowadzić do całkowitego wykolejenia inwestycji w przypadku zmiany władzy – ocenił sytuację Malepszak.

– Harmonogram CPK jest bardzo trudny i ambitny. Nikt nie ukrywa, że jego dotrzymanie stanowi duże wyzwanie. Natomiast jest on dla spółki CPK obowiązujący. Robimy wszystko, żeby pierwsze prace budowlane rozpoczęły się przed końcem 2023 roku. Jak wynika z harmonogramów, budowa pierwszego etapu nowego portu lotniczego powinna potrwać do końca 2027 roku i to jest gigantyczne wyzwanie. Inwestycje kolejowe są bardziej rozłożone w czasie: przewidujemy ich realizację do końca 2034 roku – mówi Konrad Majszyk.

Szprychy CPK

źródło CPK.pl

Do połowy przyszłej dekady ma powstać ok. 1800 km nowych linii kolejowych. Konrad Majszyk zaznacza, że spółka CPK wskazała wykonawców i podpisuje kolejne umowy na studia wykonalności (poprzedzające prace projektowe) dla tzw. szprych CPK (linii kolejowych). Mowa o niemal 1000 km odcinków linii kolejowych, m.in. Warszawa-Łódź-Wrocław-granica z Czechami, Łętownia-Rzeszów, Katowice-Ostrawa czy Ostrołęka-Łomża-Giżycko.

Ponadto, trwają inwentaryzacje przyrodnicze dla 530 km linii kolejowych. Jak informuje spółka CPK, działania przyrodników – razem z węzłem CPK – obejmą obszar o łącznej powierzchni niemal 200 tys. hektarów.

Spółka przygotowała również Strategiczne Studium Lokalizacyjne CPK – dokument zawierający propozycje korytarzy i wstępnych przebiegów dla planowanych linii kolejowych.

– Jako że dla każdego kilometra linii kolejowej musimy przygotować kilka wariantów, to suma wszystkich wariantów trasowań naniesionych w SSL wynosi łącznie ponad 10 tys. km. Dla porównania: od 1989 r. w Polsce powstało zaledwie ok. 50 km nowych linii kolejowych, głównie do lotnisk – mówi Konrad Majszyk.

Impuls dla gospodarki

Osoby odpowiedzialne za realizację projektu są przekonane, że inwestycja przyniesie wymierne korzyści. CPK ma realnie przełożyć się na modernizację kraju i wzrost gospodarczy. Przy tym można usłyszeć, że Lotnisko Chopina w Warszawie jest zbyt małe w stosunku do potrzeb, niewystarczająco skomunikowane, jego potencjalna rozbudowa zaś mocno ograniczona.

Centralny Port Komunikacyjny ma być receptą na problemy komunikacyjne, infrastrukturalne, których geneza sięga jeszcze czasu zaborów. – CPK to nie tylko lotnisko; ono jest zwieńczeniem [projektu], bramą na świat. To przede wszystkim centralny port kolejowy, który będzie spinał nowym, zmodernizowanym systemem dróg kolejowych całe terytorium kraju. Przestrzeń państwa polskiego nie jest jednością. Cały czas borykamy się z dziedzictwem zaborów. Dawna Rzeczpospolita straciła swoją niepodległość w momencie, gdy powstawało nowoczesne społeczeństwo, do tego telegraf, drogi (koleje) żelazne, nie mówiąc o innych wynalazkach. Przestrzeń państwa, niczym ogród w domu, była zagospodarowana przez zewnętrzne imperia, które do swojego obszaru ciążenia podprowadzały system komunikacyjny drogowy, później kolejowy, mające obsługiwać ich centra zasobowe – mówił w 2019 roku w TOK FM Jacek Bartosiak, ekspert od geopolityki, a w latach 2018-2019 prezes spółki CPK.

– W dodatku Rosjanie – kontynuował Bartosiak – prawie w ogóle nie budowali tu nowoczesnej

źródło CPK.pl

infrastruktury, dlatego że była to strefa przyfrontowa. Z powodów strategicznych nie chcieli rozbudowywać [infrastruktury], i do dziś niestety [ten problem] obowiązuje – mówił były prezes CPK, dodając, że stopień rozwoju infrastruktury wyznacza i określa stopień dojrzałości państwa i społeczeństwa. I że rozwój ten wiąże się m.in. ze wzrostem mobilności społecznej.

Bartosiak przy tym zaznaczył, że 180 milionów mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej potrzebuje swojego hubu komunikacyjnego. – Obecnie, gdy ktoś przylatuje z Azji, to zamiast przylecieć do Warszawy, to leci do innych hubów. A geografia wskazuje, że powinien przylecieć do Stambułu albo Warszawy, a nie do Helsinek – dodał ekspert.

Z kolei Marcin Horała, podczas wspomnianej konferencji, zorganizowanej z okazji nawiązania współpracy z lotniskiem Incheon, mówił, że CPK jest „wielkim projektem modernizacyjnym w aspekcie dążenia do niskoemisyjnego transportu; wyzwań związanych z ochroną środowiska, które są ważne nie tylko dla Polski i Korei, ale i globalnie”. Wiceminister infrastruktury wyraził nadzieję, że w Polsce, dzięki tej inwestycji, uda się powtórzyć koreański „cud nad rzeką Han”, czyli skokowy wzrost gospodarczy i modernizację.

Według założeń, powstanie Centralnego Portu Komunikacyjnego będzie istotnym motorem rozwoju. – Realizacja CPK to potężny impuls dla rynku pracy, zarówno na etapie budowy lotniska i linii kolejowych, jak i – później – na etapie ich funkcjonowania. Przykłady z różnych stron świata pokazują, że lotnicze porty przesiadkowe to magnes dla biznesu i wielki bodziec dla PKB – mówi Konrad Majszyk.

– Spójrzmy na sprawnie działające porty przesiadkowe – dodaje rzecznik – chociażby na lotniska Schiphol w Amsterdamie, De Gaulle’a w Paryżu, Heathrow w Londynie, Monachium, czy na naszego doradcę strategicznego, czyli Incheon w Seulu. Budowa hubu w stolicy Korei Południowej początkowo spotykała się z lokalną krytyką i protestami, jednakże wbrew tym przeciwnościom została zrealizowana i teraz przynosi Korei Południowej gigantyczne korzyści gospodarcze.

Łukasz Lubański