#KalendariumPrzemysłowe: Powstanie fabryki w Jelczu

Zakład w Jelczu-Laskowicach ma już 71 lat! Jaka była historia powstania fabryki? Z jakich produktów dolnośląska marka została zapamiętana?

Historia kultowego zakładu w Jelczu-Laskowicach zaczęła się poniekąd tragicznie. Bowiem w latach 1943-1944 budowano tu niemiecką fabrykę zbrojeniową Bertha Werkę. Katorżniczą pracę musieli wykonać więźniowie pobliskiego obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen (Rogoźnica). Po zakończeniu II wojny światowej budynki dawnej fabryki zostały przejęte przez Polaków.

Można wymienić dwie daty powstania Jelczańskich Zakładów Samochodowych. Najczęściej przyjmuje się, że dolnośląska fabryka powstała 15 marca 1952 roku. Jednak to trzynaście dni później, 28 marca, minister transportu drogowego i lotniczego podpisał zarządzenie, które oficjalnie powoływało do życia zakład produkcyjny w Jelczu.

Produkcja samochodów rozpoczęła się bardzo dynamicznie. Już w pierwszym roku funkcjonowania fabryki utworzono 1600 pojazdów.

„Stonka”, „ogórek” i ciężarówki

Przez wiele lat zakład w Jelczu systematycznie się rozwijał, a wraz z nim rosło znaczenie regionu. W 1987 r. na skutek napływu nowych pracowników doszło do utworzenia jednego miasta: Jelcz-Laskowice.

Fabryka na Dolnym Śląsku ma na swoim koncie wiele kultowych produkcji. Jednym z pierwszych pojazdów utworzonych w Jelczu był autobus powszechnie nazywany „Stonką”, który został utworzony w 1954 r. na bazie ciężarówki Star 20. Pasażerowie narzekali na komfort, ale w tamtym czasie w Polsce był bardzo duży deficyt tego typu pojazdów.

Pracownicy zakładów w Jelczu utworzyli wiele innych autobusów. Najbardziej zasłynął ten popularnie nazywany „Ogórkiem”, czyli Jelcz 043. Autobus produkowany w latach 1959-1986 na licencji czechosłowackiej był wykorzystywany do przewozów międzymiastowych.

Jelcz 315. Fot. artisan2007, CC BY 3.0

Oczywiście historia Jelczańskich Zakładów Samochodowych jest także związana z produkcją wielu samochodów ciężarowych. Jelcz 300, Jelcz 318 czy Jelcz 420 były często spotykanymi modelami na polskich (i nie tylko) drogach.

Najlepszy okres w historii fabryki w Jelczu to lata 70., kiedy produkcja autobusów, ciężarówek i nadwozi (warsztatowych i pożarniczych) rosła z roku na rok. Jeżeli na początku dekady w zakładach powstawało ok. 5 tysięcy pojazdów, to już w 1974 r. wyprodukowano ich dwa razy tyle.

Obecnie fabryka w Jelczu-Laskowicach należy do Huty Stalowa Wola (grupa Polska Grupa Zbrojeniowa), a jej produkcja jest ukierunkowana na pojazdy militarne.